فهرست مطالب
درباره مغز
مغز در واقع بر بدن فرمانروایی می کند،مغز قسمتی از دستگاه عصبی مرکزی است که در امتداد نخاع و دستگاه عصبی محیطی (PNS) قرار دارد.مغز انسان تشکیل شده از مخ، مخچه و ساقه مغز هست، مغز میانی – پل مغزی – بصل النخاع، جزئی از ساقه مغز هستن که جز مغز انسان محسوب میشن.
میانگین وزن مغز یک فرد بالغ 1/3 تا 1/4 کیلوگرم است.یعنی تنها حدود ۳ درصد(یک پنچاهم) از وزن بدن را تشکیل می‌دهد،حدود ۸۰ درصد از محتوای جمجمه انسان را مغز فرا گرفته است.و مابقی ان از میزان یکسانی خون و مایع نخاعی انباشته شده است.( تقریبا یک بطری ۲ لیتری اب معدنی)اما حدود ۳۰ درصد از خونی که قلب پمپاژ می‌کند را دریافت می‌کند. یک ده هزارم ثانیه طول می‌کشد تا مغز به چیزی واکنش دهد و یک عمل را ایجاد کند.مغز نسبت به سایر بخش‌های مهم بدن به حفاظت بیشتری نیاز دارد.
مغز از ۶۰ درصد چربی تشکیل شده است.بعضی ها مغز را مانند خمیر دندان و مواد نیمه جامد توصیف می کنند.و بعضی هم مثل تخم مرغ عسلی!
وقتی اکسیژن یا گلوکز به مغز نرسد سه تا شش دقیقه طول می‌کشد تا آسیب جبران ناپذیری ببیند. مغز قلب و شش‌ها و هوشیاری ما را کنترل می‌کند. به این دلیل بیشتر مرگ‌ها، فوری نیستند. حتی اگر سر انسان قطع شود، مرگ چند دقیقه بعد اتفاق می‌افتد!
وظیفه بخش های اصلی
مخ
مخ (Cerebrum) بزرگ‌ترین بخش مغز است که از دو نیمکره‌ی چپ و راست تشکیل شده است. (اطلاعات بیشترمخ عملکردهایی نظیر پردازش لامسه، بینایی، شنوایی، گفتار، استدلال، احساسات، یادگیری و کنترل دقیق حرکات را بر عهده دارد.
مخچه
مخچه (cerebellum) در زیر مخ قرار گرفته و عملکرد آن، هماهنگی در حرکات ماهیچه‌ها و حفظ وضعیت و تعادل بدن است.
بصل النخاع
بصل النخاع مغز یا ساقه مغز(Brainstem) به عنوان مرکز کنترل اتصالات مخ، مخچه و نخاع است. این بخش در بسیاری از عملکردهای غیر ارادی مثل تنفس، ضربان قلب، درجه حرارت بدن، بیداری و چرخه ی خواب، گوارش و هضم غذا، عطسه، سرفه، استفراغ و بلع دخالت دارد.
نیم کره مغز
مثلا اگر سکته‌ی مغزی ، سمت راست مغز فردی رخ دهد، بازو و یا پای چپ شخص ممکن است ضعیف یا فلج شود. البته تمام عملکردهای دو نیمکره ی مغز مشترک نیست و در مجموع نیمکره ی چپ مغز، درک گفتار، ریاضیات و توانایی نوشتن را کنترل می‌کند. همچنین نیمکره ی راست مغز، خلاقیت، توانایی درک فضایی، مهارت‌های هنری و موسیقی را کنترل می‌کند.
نیمکره ی چپ مغز غالبا در استفاده از دست و زبان درمیان حدود ۹۲% مردم رایج است.
هر نیمکره کنترل بخش مخالف خود در بدن را برعهده دارد. این دو نیمکره با اجتماعی از رشته‌ها و الیاف عصبی به نام جسم پینه (Corpus callosum) که پیام‌ها را از نیمکره‌ای به نیمکره‌ی دیگر منتقل می‌کند با یکدیگر در تعامل هستند.
لوب های مغز(بخش های کوچکتر)
نیمکره های مغز انسان دارای شکاف‌های متمایزی هستند که مغز را به لوب های مختلف تقسیم می‌کند.لوب ها تعیین کننده شخصیت و علت رفتارهای فرد می‌باشند.
هر نیمکره ی مغز (Hemisphere) شامل چهار لوب است:
- لوب پیشانی (Frontal lobe)
- لوب آهیانه‌ای (Parietal lobe)
- لوب گیجگاهی (Temporal lobe)
- لوب پس سری (Occipital lobe)
هر لوب ممکن است به مناطق دیگری که عملکردهای ویژه‌ای را کنترل می‌کند تقسیم شود.
میان همۀ قسمت‌های مغز بزرگ‌ترین قسمت را مخ تشکیل می‌دهد که شامل چهار لوب پبشانی، آهیانه‌ای، پس سری و گیجگاهی است. هرکدام ازین لوب‌ها کارکردها و نقش‌های متفاوتی در تفکر، ادراک، واکنش و رفتار با محیط دارند. آسیب به هر بخش تغییراتی در رفتار و تفکر فرد ایجاد می‌کند. در زیر به بررسی اجمالی کارکردها و آسیب‌های هر یک از لوب‌های مغزی پرداخته‌ایم.
نیم کره های مغز
به طور کلی نیم کره ی چپ مغز انسان مسئول زبان و گفتار است و به عنوان نیم کره‌ی غالب شناخته میشود. نیم کره ی راست مغز انسان نقش مهمی در تفسیر اطلاعات بصری و پردازش اطلاعات فضایی بر عهده دارد .
عملکردهای گفتاری در حدود یک سوم افرادی که چپ دست هستند ممکن است در نمیکره ی راست مغز رخ دهد. این افراد ممکن است نیاز به انجام آزمایش‌های خاصی داشته باشند که تعیین کند مرکز گفتار در مغز آن‌ها در کدام نیمکره است.
قشر مغز
به بخش سطحی مخ کورتکس گفته میشود ،ضخامت این بخش بین2تا4 میلی متر است است.که دارای برجستگی‌ها و فرورفتگی‌های متعدد است. کورتکس دارای ۱۶ میلیارد نورون است که در لایه‌های خاصی قرار گرفته اند.(مخچه شامل ۷۰میلیارد و درمجموع مغز دارای ۸۶ میلیارد نورون است.)
سطح سلول های عصبی کورتکس به رنگ خاکستری بوده و بخش خاکستری مغز را ایجاد می‌کنند.
در زیر قشر مغز (Cortex)، رشتههای بلند عصبی به نام آکسون وجود دارند که ارتباط نقاط مختلف مغز را میسر می‌کنند. این قسمت را بخش سفید مغز می‌نامند.قشر مخ لایه نازکی از جنس ماده خاکستری است سطح مغز را می پوشاند.قشر مخ مرکز بسیاری از اعمالات ارادی بدن و مرکز پردازش اطلاعات حسی در مغز می باشد که چین خوردگی های این لایه به پردازش بهتر اطلاعات حسی کمک می نماید.این لایه از سلول‌های عصبی مغز تشکیل شده است.علت خاکستری رنگ بودن این لایه بیرونی مخ، تجمع جسم سلولی ( پریکاریون) یاخته های عصبی تشکیل دهنده آن می باشد.ضخامت آن در نواحی مختلف مغز متفاوت است اما تقریباً در همه جا ضخامتی بین ۲ تا ۴ میلی‌متر دارد.
قشر مغز دارای برجستگی‌ها و فرورفتگی‌های متعدد است. فرورفتگی‌های قشر مخ باعث افزایش سطح مغز میشود و اجازه می‌دهد تا نورون های بیشتری داخل جمجه جای گیرند و به همین علت سبب افزایش عملکردهای مغزی میشود.
هر فرورفتگی در مغز یک Gyrus نامیده شده و به شیار این فرورفتگی‌ها Sulcus گفته میشود. برای هر فرو رفتگی و شیار جهت تعیین مناطق خاص مغزی نام‌هایی وجود دارد.
مسیرهایی که بخش سفید (White matter) خوانده می‌شوند قسمت‌های مختلف قشر مخ را به یکدیگر مرتبط می‌کنند.
پیام‌ها می‌توانند از این طریق از یک Gyrus به Gyrus دیگر و از لوبی به لوب دیگر و همچنین از بخشی از مغز به بخش دیگر آن منتقل شوند.
ساختار های عمقی
یک توده برجسته کوچک،اندازه بند انگشت،که وظیفه رها سازی بعضی هرمن ها ،و حس هایی مثل گرسنگی،دمای بدن،ضربان و فشار خون،ترشحات،ساعت درونی بدن و نظیر این است.
بعنوان ایستگاهی برای دریافت اغلب اطلاعات از قشر مغزی و پردازش آن ها شناخته میشود. این بخش در احساس درد، هشیاری و بیشتر بویای و همچنین حافظه نقش دارد.
این غده همکار مهم هیپوتالاموس است،که با کمک هم هرمن های مختلف را از رگی که از بین انهاد رد میشود انتقال میدهند
نقش مهمی در ادراک تحقیر و نفرت دارد و ممکن است بخشی از دستگاه حرکتی ظریف باشد که برای دست زدن و حرکت انگشتان است.
مجموعه‌ای از چهار ساختار به هم مرتبط در مغز است که از مایع مغزی نخاعی پر شده و تا مجرای مرکزی طناب نخاعی ادامه می‌یابد. آستر،و پوشش بطن‌ها ،متشکل از غشایی اپیتلیوم مانند ،به‌نام اپندیموسیت است. با بالا رفتن سن افراد، بطن مغز بزرگ‌تر و نورون‌ها از بین می‌روند.
بصل النخاع که غالباً به آن مدولا گفته میشود، نیمه پایینی ساقه مغز با نخاع است. قسمت فوقانی آن با پل مغزی مداوم است. مدولا شامل گروه‌های تنفسی قلبی، پشتی و شکمی و مراکز وازوموتور است که با ضربان قلب، تنفس و فشار خون سروکار دارند. یکی دیگر از ساختارهای مهم مدولاری، ناحیه «پسترما» (Postrema) است که عملکرد آن شامل کنترل استفراغ است. در قسمت داخلی مدولا شکاف میانی قدامی قرار دارد. حرکت هر دو طرف به صورت جانبی، اهرام مدولار هستند. اهرام حاوی الیاف دستگاه کورتیکوسپینال (که به آن دستگاه هرمی نیز گفته میشود) یا آکسون‌های عصبی حرکتی فوقانی هستند زیرا در پایین‌تر حرکت می‌کنند تا در اجسام سلول عصبی حرکتی تحتانی در ستون خاکستری قدامی نخاع قرار بگیرند.
